KUR ZOTI NA FALI NJË SKËNDËRBE

Të themi atë që është: Zoti, kur na ngjizi ne shqiptarëve dhe na hodhi këtu në këtë cep të Ballkanit, u nxitua ca. Ai mbase u nis për mirë, por, pozicioni gjeografik që zgjodhi duke na vendosur mes Lindjes e Perëndimit, neve s’na doli për mbarë. Sanduiç na doli. Ju e dini, që sanduiçi është ushqim ambulant dhe si i tillë ndjell oreksin e çdo kalimtari që i bie udha afër tij.

Nuk e di ç’ka bërë me të tjerët por me ne shqiptarët Zoti (Mos qofsha në gjynah!) nuk më duket se u tregua i drejtë qysh në fillim. Nuk them se u tregua cingun me njerëzit e mençur, por u tregua shumë dorëlëshuar me çerekët që jo vetëm na i fali me bollëk, por edhe na i shiti për gjysmakë. Ose ne jemi keqkuptuar pasi nuk e njihnim në shqip epitetin "çerek" për njerëzit me aftësi të kufizuara mendore. Në vend të saj, për të emërtuar atë kategori, ne përdorëm të pa përkthyer nga turqishtja fjalën "çyryk". I ramë shkurt duke thënë se "çyryk" do të thotë "gjysmak". Pra duke i barazuar me çerekët, padrejtësisht i kemi rënë në qafë edhe atyre. Të njëjtën gjë bënë edhe turqit vetë, që çerek-hënën e tyre ia shitën gjithë botës për gjysmë-hënë?! Nuk e di, këtë hile që vazhdon edhe sot e kësaj dite (d.m.th., të shitet çereku për gjysmë) ia mësuam ne me dyzetë sadrazemët tanë që u dhamë turqve, apo ata ne përgjatë sundimit pesë shekullor? Nejse! Kjo s’ka shumë rëndësi…

Çyrykllëkun (domethënë çerekllëkun) nuk e vuajnë personat që janë të tillë. Çerekët, janë mallkimi i ca njerëzve të ditur. Jo i të gjithëve në fakt, por vetëm i filologëve apo shkrimtarëve, d.m.th. artistëve që, në krijimtarinë e tyre, kanë për lëndë të parë gjuhën (fjalën). Ata janë përgjithësisht të ekspozuar nga goditjet e pamëshirshme, sepse janë prehë e gjykimit të të gjithë çerekëve e gjysmakëve që kanë mundësinë t’i lexojnë. Pa përjashtim, historianë e shkrimtarë janë krejt të pa imunizuar nga "gjykimet" e kujtdo prej atyre që arrijnë dhe e marrin sinjalin nga gjuha e shkruar e veprës së tyre. Kjo gjë nuk ndodh me shkencëtarët që konkludojnë me shifra dhe formula apo me artistët që, ndryshe nga shkrimtarët, nuk kanë për objekt fjalën, por tingujt apo ngjyrat… Pra, nuk kemi vënë re, që për studime (ta zëmë në fushën e fizikës) apo krijime artistike (si p.sh., për një rapsodi muzikore) të përfshihen në diskutime e debate njerëz jashtë fushës. Kujtojmë se Noli, studimin e tij "Bethoveni dhe revolucioni francez", nuk nxitoi t’i shkruajë pa synuar më parë diplomimin nga Harvardi. Meqë kujtuam Nolin, jo vetëm te "Historia e Skëndërbeut", por në të gjithë veprën e tij, sa herë bie fjala për ata shqiptarë që ne sot (shkujdesshëm) i quajmë "myslimanë", tek ai nuk e gjen në asnjë rast këtë. Asnjëherë nuk i quan "myslimanë". Noli për shqiptarët e këtij besimi përdor vetëm cilësorin "muhamedanë", d.m.th., si njerëz që kanë përqafuar fenë e Muhamedit. Pra, sipas tij, tek ne shqiptarët ndryshimi midis një muhamedani dhe një myslimani, është substancial. Ç’them dhe unë?! Po duan t’ia dinë çerekët tanë për korifenjtë e kulturës?!

Sot, në debatet për temat që kanë lidhje me historinë apo letërsinë, nuk ndodh kështu. Çerekët, të pozicionuar si "kritikë" të historiografisë pushtojnë ekranet e televizioneve. Organizatorët shpesh ftojnë të përballen me ta edhe historianë e autorë seriozë me vepra. Fatkeqësisht, në më të shumtën e rasteve, njerëz gjysmë apo çerekë të kulturuar, studio më studio, nuk i lënë radhë profesionistëve të fushës të thonë fjalën e tyre. Sa më injorantë, aq më me iniciativë, aq me më guxim lëshohet budallallëku. Sa më deficitar kulturalisht, aq më i vrullshëm e i papërmbajtur në debat i ftuari në studion televizive. P.sh., debatet për Skënderbeun dhe myslimanizmin shqiptar, qenë shembulli më i shëmtuar i marrëzisë që çuditërisht mediat tona i japin hapësirë pa asnjë përzgjedhje.

Hape po ta mbajti televizorin! Hape! Hape të dëgjosh e të mbetesh pa frymë!

Një veti e çuditshme e këtyre çerekëve është se zgjedhin të përballen me më të fortët, të vdekur a të gjallë qofshin. P.sh., kur vjen puna për ndërmarrjen e tyre në “çmitizimin” e Skënderbeut, historibërësit tanë çerekë, nga shqiptarët preferojnë të përballen më të fortët. Edhe me studiuesit e huaj, si çerekë që janë, preferojnë të përdorin çerekun e tyre dhe të interpretojnë çerekë – çerekë të gjithë dokumentat e shkruara nga ata… Për dokumentet e mbledhura dhe të sistemuara me korrektesë shkencore nga Virgjil Kule në librin e tij "Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, Kryqtari i fundit" as që duan t’ia dinë. I mjafton dhe i tepron çereku i çerekut me emrin Oliver Schmitt. Ke frikë të hapësh televizorin. Datën të kallin. Këtë të bëjnë çerekët.

Vetëm çerekët guxojnë të na bëjnë "shpjegimin" e historisë së largët, kur s'kishte as kombe e as shqiptarë por vetëm osmanllinj me një çerek hëne që vinin vërdallë kështjellës së Krujës. Vinin vetë aty, se aty ishte Skënderbeu dhe ata nuk donin ta mundonin atë që të vente ai gjer në Anadoll për t'u prerë kokat. (Hajde thuaj po deshe se nuk ishin të mirë osmanllinjtë dhe nuk kanë të drejtë çerekët!

Ndërsa neve, kur bashkë me pozicionin “sanduiç” mes Lindjes e Perëndimit na fali edhe strategun e lirisë, vendeve të Evropës Perëndimore në atë kohë Zoti i rezervoi një tjetër dhuratë: Kruasanin. Një mesnatë, rasti fatlum i shtiu në vesh furrxhiu vjenez që piqte kruasanë të ndiente zhurmat e turqve që përpiqeshin për hapjen e një llagëmi poshtë bedenave të qytetit. Ajo ndodhi, pastaj u shtiu ndërmend austriakëve që ta luftonin virtualisht Perandorinë Osmane duke ngrënë kruasanë. Prej atëherë, amvisat austriake, kur gatuanin kruasanë, bënin kujdes që t’i jepnin brumit formën e çerek-hënës. E tregova këtë shembull për t’u thënë çerekëve tanë se, ata mund ta mundin Skëndërbeun, aq sa dëmtoheshin osmanët kur austriakët hanin kruasanë. Prandaj edhe Zoti nuk harron të na dhurojë çerekë në çdo kohë me bujari: Që ne shqiptarët të mos harrojmë kurrë se, kur Zoti na fali ne një Skënderbe, të tjerëve u dhuronte kruasanin si çerek hëne.