NGJARJE ME RËNDËSI PËR ALBANOLOGJINË E MË GJERË NË RUMANI

Këto ditë doli nga shtypi Fjalori akademik “Dicționar Albanez-Român (Fjalor Shqip-Rumanisht)”, botim i dytë, i të njëjtëve autorë, i pasuruar dhe i përmirësuar pas 19 vitesh nga botimi i parë në Shtëpinë Botuese "Polirom" në vitin 2003. Është kurorëzim i një pune mbi 30 vjeçare i autorëve të saj: Renata Topçiu, Luan Topçiu dhe nismëtarja e këtij projekti, nëna e Renatës, Ana Melonashi. Fjalori bën pjesë në “Koleksionin Albanica”, botuar në kuadrin e ALAR, së bashku me vepra të rëndësishme të albanologjisë. Fjalori përmban rreth 41.000 fjalë - tituj dhe disa mijëra shprehje frazeologjike dhe është pasuruar me neologjizma dhe terma që kanë fituar qytetarinë në gjuhën letrare shqipe të sotme. Autorët fjalorit, kanë synuar përkthimin gjithëpërfshirës të leksikut të shqipes, të gjithë spektrit semantik të termave, në nivel parësor dhe figurativ, paraqitjen e pasurisë frazeologjike të shqipes, përfshirë edhe proverbat, përcaktimin gramatikor dhe trajtat bazë të fjalëve-tituj. Duke qenë një fjalor i tipit akademik, i hartuar me rigorozitet shkencor, ky fjalor u drejtohet jo vetëm të interesuarve, që duan të njohin apo të mësojnë gjuhën shqipe, komunitetit shqiptar të Rumanisë, por, posaçërisht, studentëve të filologjisë, gjuhëtarëve, historianëve dhe specialistëve të fushave humaniste. Fjalori mbetet një mjet themelor për studimin e thelluar të shqipes, për studime krahasimtare në fushën e ballkanologjisë e më gjerë. Marrëdhëniet e ngushta gjuhësore midis shqipes e rumanishtes, dy gjuhë të folura nga dy popujt më të vjetër të Gadishullit Ballkanik dhe Europës, kanë tërhequr vëmendjen e figurave më të shquara të gjuhësisë rumune, shqiptare dhe asaj europiane, prej gati dy shekujsh, ndërkohë që rezultatet e kërkimeve evidentuan një fond të përbashkët gjuhësor, në të gjitha nivelet e gjuhës, ngjashmëri antropologjike, të kulturës popullore, folklorit etj.

Albanologia e shquar Renata Topçiu-Melonashi, ndër të tjera shprehet:

"Takimi në familjen time i tre filologëve, të lidhur me Rumaninë dhe gjuhën rumune, ishte vendimtar për realizimin e kësaj vepre leksikografike. Merita kryesore është e nënës sime, Ana Melonashi, e cila ndërmori këtë nismë, punoi disa vite me radhë, me sakrifica, këmbëngulje dhe vetëmohim për ngjizjen e këtij fjalori, duke qenë e bindur për nevojën e tij. Kjo vepër u vazhdua, u disiplinua shkencërisht dhe u pasurua më tej nga unë dhe bashkëshorti im, duke e përgatitur për botim. Prandaj botimi i kësaj vepre, në radhë të parë, është një nderim dhe homazh për nënën time, që nuk jeton më. Dua të bëj dhe një falënderim për bashkëshortin tim, Dr. Luan Topçiu, që u bë pjesë e këtij projekti ambicioz, në më shumë se 30 vjet, përmes ndihmesës thelbësore për pasurimin dhe përfundimin e tij. Pata barrën dhe përgjegjësinë për ta drejtuar dhe koordinuar këtë vepër monumentale në vite...

Kjo vepër leksikografike reflekton gjuhën shqipe në zhvillimin dhe diversitetin e saj stilistik: fjalët u takojnë historisë dhe etnografisë, fesë dhe mitologjisë, shkencës dhe administratës, politikës, por më së shumti gurës popullore e stilit bisedimor popullor, me fjalë të tjera, gjithë evolucionit të qytetërimit dhe kulturës shqiptare...

Botimi i fjalorit është realizuar me ndihmën financiare të shtetit rumun. Falënderoj zotin deputet Bogdan-Alin Stoica dhe Presidentin e ALAR-it, Dr. Radu-Cosmin Săvulescu, për përkrahjen dhe ndihmën e pakushtëzuar në botimin e këtyre veprave bazale në fushën e leksigrafisë të të dy kulturave tona."

Ditën e martë, më 22 nëntor 2022, në mjediset e Hotel Marshal Garden në Bukuresht, do të bëhet promovimi i fjalorit dygjuhësh, në përkujtim të një date të shënuar për gjuhën shqipe - Kongresi i Manastirit (14-22 nëntor 1908), si dhe një mënyrë për të shënjuar Ditën e Flamurit, 28 nëntorin, si dhe Ditën Kombëtare të Rumanisë, 1 dhjetorin.

Pas botimit të këtij fjalori, vijon botimi i fjalorit akademik rumanisht-shqip, që do të botohet në fillim të vitit të ardhshëm.