POEZIA SHQIPE NDOC NIKAJ

NDOC NIKAJ

(1864-1951)

Klerik katolik, prozator, poet dhe botues, i konsideruar si babai i prozës gege apo edhe si babai i romanit shqiptar.

Krijimtaria letrare e këtij shkrimtari përfshin më se 30 vepra me përmbajtje të ndryshme. Elementi kryesor i të gjitha veprave pothuaj është i marr nga jeta shqiptare: përshkruhen zakonet e lashta dhe fisnike të shqiptarëve, bëhet fjalë për historinë e kombit, subjektet e tija janë të gjitha nga jeta e njerëzve tanë. Vepra më e rëndësishme është “Historia e Shqypnis”, vepër me 414 faqe, botuar në Bruksel më 1902.

Vepra e tij "Historia e Shcypniis ch’ me fillesë e deri më kohë kur ra në dorë të turkut" mbahet e para sprovë e historiografisë shqiptare në gjuhën shqipe.

Ndoc Nikaj ishte pronar i një prej shtypshkronjave më të vjetra në Shkodër, shtypshkronja “Nikaj” në të cilën janë botuar edhe numrat e parë të revistës “Hylli i Dritës”.

"Homeri" shqiptar Gjergj Fishta duke u mbështetur te pseudonimi më i përdorur i kolegut, i kushtoi poezinë Nakdominicipedia në hyrjen e vëllimit të tij me satira, Anzat e Parnasit.

Disa nga veprat e shumta botuar prej autorit në fjalë:

“Vakinat e Kishës” (1888), “Marcja e Turkis” (1902), “Historija e Turkis” (1902), “Bleta ndër lule të Parrizit” (1907), fletorja “Koha”, Bashkimi, “Besa Shqiptare” etj. (1910 – 1921), “Kalendari me diftime gjithfarësh” (1910), “Diftime të natyrshme” (1912), “Bleta e re” (1912), “Shkodra e rrethueme” (Pjesa I, 1913), “Shkodra e rrethueme” (Pjesa II, 1913), “Abetari i vogël për Msojtore” (1914), “Të ndollmet e Kishës” (1914 – botim i dytë), “Abetari i madh” (1914), “Libri i Blertë i Italis” (1915), “Kndime të Para” (1915), “Diftime të Natyrshme të unjishme” (1915), “Tivari i marrun” (1915), “Bisedime Shqyp – tedeshk” (1915), “Abetari” (dorë e dytë 1916), ”Histori e Shcypnis” - “Përmbledhje e historis së Shqypnis për shkolla” (pjesa e parë, botuar në Bruksel me 1902 dhe e dyta, botuar në Shkodër, më 1917), "Bukurusha” – roman historik (1918), “Ulqini i marrun” – roman historik (1918), "Burbuqja” – roman historik (1920), “Motra për vllan” (1924), “Kalendari”, “Shqyptari” (1906, 1914, 1915) etj.

Pas çlirimit, Nikaj ishte pjesë e presidiumit të mbledhjes që themeloi Lidhjen e Shkrimtarëve ne vitin 1945.

Pas një viti u arrestua nga autoritetet e regjimit më 9 shtator 1946, në moshën tetëdhjetedyvjeçare, dhe vdiq në burgun e Shkodrës pesë vjet më vonë, në janar 1951.

"KAM MÉT JETIM …"

Gjetht jan tui ramun, era tuì fry,

Lulet kréjt kputen, bima tui zdèsh,

E koha kohen m’nji tui e shty,

Vjeshta tek duket, vjen me na ndèsh;

Mù m’lkundet zemra gjith n’permallim:

Kam mét jetim!

Vyshken e thahen gemat nder pèm,

Faqen, tui ndrruè, toka difton,

Zèmra m’shterngohet prèj hidhnimit t’ém,

Rri tui kujtué, per mende m’shkon

Bàb e Nàn pata, m’làn vetem shqim:

Kam mét jetim!

Shof fmin e tjerve t’veshun e t’gzùm,

Kah i puth Nàna, kah i merr me t’mir,

Me petka t’bukra e t’lam e t’ndrrùm,

T’veshun e t’mbathun me petka dlir,

E mu m’thèr zemra mbush me vajtim:

Kam mét jetim!

Ndij fmin kah thrrasin, Nàn, gjith sa hèr,

M’bahet se zemra m’thot edhe mù,

Nàn, kuj me i thirrun t’pakten njihér,

Por nuk kam Nàn, m’épet me vajtù,

Vrap ngas kah shpija plot me hidhnim:

Kam mét jetim!

Rrì si i vorfen gjith-hér m’njen an,

Kush nuk m’ven n’préhen kush nuk m’pergzon

Kréjt jam i vétem prej se s’kam Nàn,

E n’terr moti gjith’ hér mù m’shkon,

Nuk m’qéshet buza, nuk kam kurr gzim:

Kam mét jetim!

Por sa t’dal vjeshta, dimni po vjen,

Me bòr, me akull, me t’ftoft, me èr,

E mù n’prehen nuk ka kush m’shtjén,

Por nji brì zjarmit n’m’lshoft kush per ndér,

S’ka kush me m’shtrue as me m’qit mblim,

Kam mét jetim!

Jetim kam metun, jetim me rrnù,

N’nepër dùr t’huja, pa Bàb, pa Nàn,

Fort e vshtìr kenka jetën me shkù,

Kush s’m’a din t’kéqen, veç kush m’ka dhàn,

M’thirr Nàn qi t’vi te ti fluturim:

Kam mét jetim!

***

Nga Saimir Z. Kadiu.