Pse udhëheqësit autoritarë ndihen sot më të fortë se kurrë

Shembulli i Trump inkurajon mbështetësit e autoritarizmit në mbarë botën, të cilët sot ndihen më të fortë...

Po flasim për dy vende të ndryshme me dy sisteme politike të ndryshme, në të cilat  janë shumë të dallueshme edhe shkaqet e zemërimit popullor. Megjithatë, prej disa ditësh, protesta të mëdha kundër qeverive në pushtet, po zhvillohen si në Izrael ashtu edhe në Turqi.

Motivi i tyre kryesor është i ngjashëm: protestuesit duan të denoncojnë dhe parandalojnë një lëvizje, e cila në rastin më të mirë përkufizohet si “jo liberale”, dhe në rastin më të keq si “diktatoriale”. Hija e presidentit amerikan Donald Trump nuk është kurrë larg.

Në fakt, prania e miliarderit në Shtëpinë e Bardhë, u jep qeverive në Turqi dhe Izrael një dorë të lirë për të shkelur ligjet. Madje më 23 mars, të dyja vendet kaluan një prag të ri në lëvizjen e tyre autoritare.

Në Turqi, rivali kryesor i presidentit Recep Tayyip Erdoğan, kryebashkiaku i Stambollit Ekrem İmamoğlu, u burgos me akuzat për korrupsion dhe terrorizëm.

Ditët e fundit qindra protestues në mbështetje të tij janë arrestuar nga policia.

Ndërkohë në Izrael, qeveria ka votuar një mocion mosbesimi ndaj Prokurores së Përgjithshme Gali Baharav-Miara, hapi i parë në një proces që do të çojë në shkarkimin e saj. Vendimi u kundërshtua nga të gjithë paraardhësit e Baharav-Miara dhe thuajse të gjithë ish-ministrat e drejtësisë të Izraelit dhe ish-krerët e Gjykatës së Lartë.

Pra në të dyja rastet, jemi dëshmitarë të një sulmi kundër atyre që mund të kufizojnë pushtetin e atyre që qeverisin. Kjo është një manovër klasike e përdorur nga udhëheqësit jo liberalë, një term që fillimisht i referohej qeverive populiste të Hungarisë dhe Polonisë, dhe që më pas u përhap ndërkombëtarisht.

Në Turqi, kryebashkiaku i Stambollit ishte në prag të zgjedhjes si kandidat i opozitës për zgjedhjet e ardhshme presidenciale, të planifikuara për në 2028-ën. Teorikisht, Erdogan nuk mund të garojë sërish, por pak analistë besojnë se presidenti është gati të japë dorëheqjen.

Në Izrael, kryeministri Benjamin Netanyahu dhe koalicioni i tij i ekstremit të djathtë janë përpjekur për 2 vjet që të kufizojnë mekanizmat e kontrolleve dhe ekuilibrave midis pushteteve. Në gjysmën e parë të vitit 2023, u organizuan demonstrata të mëdha kundër qeverisë, derisa sulmi i 7 tetorit nga Hamasi e ndryshoi rrënjësisht lojën.

Demonstratat e ditëve të fundit të kujtojnë ato të vitit 2023, pavarësisht rifillimit të luftës në Gaza dhe ngërçit për çështjen e pengjeve, që janë ende në duart e Hamasit. Në Turqi, ashtu si në Izrael, pushteti politik po zgjerohet gjithnjë e më shumë, pavarësisht mobilizimit të një pjese të popullsisë, duke rrezikuar ndarjen e shoqërisë. Të njëjtën akuzë për një kurs jo liberal, një pjesë e amerikanëve po ia drejton tani Donald Trumpit.

Edhe presidenti republikan po përpiqet të neutralizojë mekanizmat e kontrollit, që garantojnë qëndrueshmërinë e demokracisë amerikane. Shembulli i Trump inkurajon mbështetësit e autoritarizmit në mbarë botën, të cilët sot ndihen më të fortë.

Në Turqi, Erdogan nuk e priti fitoren e Trumpit në nëntor 2024 për t’i shprehur hapur prirjet e tij autoritare, por tani po i përshkallëzon ato. E njëjta gjë vlen edhe për Izraelin, ku kryeministri Netanyahu e di shumë mirë se meqë Uashingtoni ka mbajtur anën e tij pa rezerva, nuk ka pengesa reale për arritjen e ambicieve të tij.

Ndërkaq qeveria izraelite, nuk është aspak e shqetësuar nga protestat e ndrojtura që vijnë nga Evropa. Këto impulse jo liberale dhe protestat që provokojnë ato, janë një nga tiparet karakteristike të epokës sonë kaotike dhe të ndryshimeve të mëdha, në të cilën demokracia liberale po has thuajse kudo vështirësi të mëdha.

Është një prirje globale, e cila padyshim ka prekur edhe Evropën